Ngôn ngữ.

     Lâu nay, thấy mọi người hay bàn tán về chuyện phát thanh viên (PTV) trên sóng VTV giọng Huế có vẻ không ổn. Rồi lại đọc thấy các cmt về chuyện này.

 Đọc cả bài phỏng vấn của NSUT Kim Tiến nữa, tại đây: http://vietnamnet.vn/vn/van-hoa/193484/khong-nen-dia-phuong-hoa-dai-truyen-hinh-quoc-gia.html.

   Bà cho rằng không nên địa phương hóa Đài truyền hình Quốc gia. Có thể lâu không nghe bà nói trên truyền hình, nhưng hẳn ai chả nghe '' Thuê bao quý khách vừa gọi tạm thời không liên lạc được. Xin vui lòng gọi lại sau! '' mỗi khi ai đó tắt máy. Giọng nghệ sỹ UT Kim Tiến đấy.

   Thực ra, những ý kiến của NSUT Kim Tiến không phải là không có lý của nó, nếu xét trên bình diện nghề nghiệp mà bà đã cả đời theo đuổi và gắn bó. Cũng chả cần bình luận gì về chuyện đó lẫn chuyện nhà đài sử dụng PTV như thế nào, bởi quan điểm thì mỗi người sẽ mỗi kiểu, nhận thức mỗi người sẽ mỗi cách.

   Tôi thì có thể chả lăn tăn gì mà nói rằng, tôi là người Hà Nội và tôi nói giọng Hà Nội. Nhà tôi, đến đời tôi theo trực hệ thì đã ở mảnh đất này năm đời rồi. Bà nội tôi khi nói chuyện, cụ vẫn dùng từ cũ để chỉ cái nơi cụ sinh ra: phủ Hoài. Phủ Hoài, tức phủ Hoài Đức, một địa danh bao trùm cả đất Nghĩa Đô, giáp kẻ Bưởi. Làng bà nội tôi nằm trên chính đất trường Đảng bây giờ ở góc đường Nguyễn Phong Sắc và đường Hoàng Quốc Việt. Đất làng Nghĩa Đô cũ.

   Tôi vào Sài Gòn. Có một người bạn nói với tôi: Lâu lắm rồi em mới nghe giọng Hà Nội chuẩn từ anh! Chuẩn??? Bấy lâu, bản thân tôi chả bao giờ quan niệm hay suy nghĩ về giọng nói của mình có phải là chuẩn Hà Nội hay không. Tôi cũng không mấy bận tâm lắm. Nhưng tôi đã vài lần phải cố nói thật chậm để diễn giải ý của mình khi đi mua hàng, hoặc diễn đạt ý gì đó với ai và sau đó tôi phải cẩn thận hỏi lại là đã hiểu đúng ý của tôi chưa? Bởi nếu họ hiểu sai thì chính tôi, công trình của tôi phải trả giá ngay lập tức.

   Một lần ngồi uống cafe, tôi không nhớ gọi thêm cái gì đó nhưng sau đó phải thanh toán thêm. Tôi gọi tính tiền. Be nghèn! Tôi hỏi lại là bao nhiêu, thì vẫn là '' be nghèn ''. Tôi sững lại và phải sau vài phút tôi mới luận ra được là tôi phải trả thêm ba ngàn đồng. Cứ vừa đi vừa cười vì quả phát âm đó của bà chủ quán.

   Đối với một người miền Nam, nghe như vậy cũng là điều bình thường. Đối với một người Sài Gòn, nghe giọng các vùng miền Tây, miền Đông là biết ngay. Với người Hà Nội cũng vậy. Giọng Hà Nội khác hẳn giọng Bắc nói chung, khác rất nhiều với các tỉnh khác của Bắc bộ. Thực chất mà nói, giọng Hà Nội thì cũng chỉ là một phương ngữ như bao phương ngữ khác trên cái tổng hòa tiếng Việt mà thôi, được xác lập bởi ba cấu thành chính là tiếng Bắc bộ, tiếng Trung bộ và tiếng Nam bộ. 

   Có thể sẽ có người nói, Hà Nội không phát âm rõ ràng các từ như '' s, gi, d, tr, r '', nhưng vẫn nghe hiểu bình thường, và chẳng ai nói đó không phải tiếng Việt chuẩn Hà Nội, cũng giống như tiếng Việt chuẩn Huế, tiếng Việt chuẩn Sài Gòn, vậy thôi. 

   Cũng có nhiều người nói rằng, tiếng miền Nam khó nghe. Nhưng với chính người Sài Gòn, họ cũng bảo giọng Hà Nội như tôi nói, họ chả hiểu gì. Cái lẽ này, mãi sau tôi mới hiểu sau một thời gian dài sống ở Sài Gòn. Đó không phải sự khác biệt về âm giọng, không phải sự khác biệt về từ ngữ có tính địa phương để dẫn đến không hiểu, mà chính là cách sắp xếp từ ngữ trong một câu nói. Cách hành văn trong một câu nói dẫn đến sự lạ tai. Tôi nghĩ vậy.

   Trong tất cả các vùng tôi qua, có lẽ Nha Trang có giọng dễ nghe nhất. Giọng Đà Nẵng cũng có lúc khó nghe, nếu có người nói nhanh e là sẽ rất vất vả để nắm bắt. Chưa nói giọng Quảng Nam, Quảng Bình hay Quảng Trị. Tôi nhớ hồi sinh viên đi thực tập ở Huế, có màn giao lưu với sinh viên Huế. Bạn đầu tròm người Huế có nói về thể thức một trò chơi để hai bên giao lưu, nhưng kết quả là bọn tôi sai bét nhè cả, bởi chả đứa nào hiểu về thể thức bởi có nghe được bạn kia nói cái gì đâu?

   Nhưng vào Đại nội, nghe hướng dẫn viên nói, giới thiệu lại ngọt như mía lùi, hiểu thông tường rõ luôn, dù cũng là giọng Huế đấy. Hay thỉnh thoảng ti vi có đưa phỏng vấn bà Tôn Nữ Thị Ninh chẳng hạn, giọng bà nghe có ổn không? Quá ổn là đằng khác. 

   Vậy nên, câu chuyện đưa một PTV người Huế lên sóng VTV mà e là khó nghe, là sẽ không chuẩn ngữ thì với tôi, nghe PTV đó cũng chả phải vấn đề. Nhưng vấn đề tôi nghĩ là, sẽ tạo ra những tranh luận hay tranh cãi, thậm chí là GATO không cần thiết nữa. Nếu nhà đài cho Huế là đại diện miền Trung, hẳn rằng Đà Nẵng sẽ không chịu. Nếu các địa phương các cũng muốn VTV đưa một PTV người địa phương đó lên sóng bản tin TƯ, cho nó công bằng, thì e là loạn, là gay go lắm.

   Tôi nhớ đọc một truyện, có một chi tiết là cậu bé người Anh, khi sang Mỹ chơi, nghe người Mỹ nói đã hỏi mẹ rằng: Ở đây, sao người ta nói tiếng Anh buồn cười và kỳ cục vậy hả mẹ?

   Sự biến thiên của ngôn ngữ thì đa dạng. Nên sự tranh luận về những vấn đề xã hội như vậy thì sẽ luôn có. Bởi đơn giản thôi, tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội, vẫn chỉ là vấn đề biện chứng. Nhưng nói đến nó, thì thà là đi uống rượu.